کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مزمن کبد است که معمولاً با چاقی و سندرم متابولیک مرتبط دانسته می‌شود. با این حال، پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد که این بیماری می‌تواند در افراد با شاخص توده بدنی طبیعی و حتی ورزشکاران نیز رخ دهد. این وضعیت که در برخی منابع به عنوان کبد چرب لاغر (Lean NAFLD) شناخته می‌شود، می‌تواند ناشی از مقاومت به انسولین، ژنتیک، رژیم غذایی نامناسب و سبک زندگی کم‌تحرک—even در کنار ورزش روزانه—باشد. عدم آگاهی و غربالگری ناکافی در این گروه می‌تواند منجر به پیشرفت بیماری به سمت فیبروز، سیروز و در مواردی سرطان کبد شود. در این مقاله، به بررسی علل، مکانیسم‌ها، پیامدها و راهکارهای پیشگیری از NAFLD در افراد به ظاهر سالم پرداخته می‌شود.

مقدمه

کبد به عنوان بزرگ‌ترین غده بدن، نقشی کلیدی در متابولیسم چربی، قند و پروتئین دارد. بیماری کبد چرب غیرالکلی زمانی رخ می‌دهد که بیش از ۵٪ از بافت کبد از چربی اشباع شود، بدون آنکه مصرف الکل عامل اصلی باشد. برخلاف تصور رایج، این مشکل فقط مختص افراد چاق نیست و حدود ۲۰٪ از مبتلایان به NAFLD، وزن طبیعی دارند. این گروه، به دلیل ظاهر سالم، کمتر تحت غربالگری قرار می‌گیرند، اما همچنان در معرض عوارض جدی هستند.

شیوع در افراد به ظاهر سالم

• برآوردها نشان می‌دهد که ۵ تا ۱۲ درصد جمعیت عمومی لاغر مبتلا به NAFLD هستند.

• در کشورهای آسیایی، درصد افراد لاغر مبتلا بیشتر از کشورهای غربی است، احتمالاً به دلیل تفاوت‌های ژنتیکی و سبک زندگی.

• ورزشکاران حرفه‌ای نیز در صورت داشتن رژیم پرقند یا نشستن طولانی‌مدت، در معرض خطر قرار می‌گیرند.

علل و مکانیسم‌ها

1. مقاومت به انسولین: حتی در افراد لاغر می‌تواند متابولیسم چربی را مختل کرده و موجب تجمع آن در کبد شود.

2. عوامل ژنتیکی: تغییرات ژن‌های مانند PNPLA3 خطر ابتلا را افزایش می‌دهد.

3. رژیم غذایی پرقند یا پرچربی اشباع: حتی بدون اضافه وزن، می‌تواند موجب لیپوژنز (ساخت چربی) در کبد شود.

4. کم‌تحرکی پنهان: نشستن طولانی، حتی در کنار ورزش روزانه، اثرات منفی خود را دارد.

5. کیفیت خواب پایین: کم‌خوابی مزمن با اختلالات متابولیک و NAFLD مرتبط است.

پیامدهای احتمالی

• فیبروز و التهاب کبد، که می‌تواند به سیروز و نارسایی کبدی پیشرفت کند.

• افزایش خطر بیماری قلبی-عروقی، حتی با شاخص توده بدنی طبیعی.

• افزایش مرگ‌ومیر مرتبط با کبد تا بیش از دو برابر در مقایسه با افراد سالم.

چرا ورزشکاران باید محتاط باشند؟

• تصور “ایمنی کامل” به دلیل ورزش زیاد می‌تواند منجر به غفلت از غربالگری شود.

• رژیم‌های ورزشی پرکالری و پرقند، در کنار زمان‌های طولانی نشستن، همچنان می‌توانند کبد را آسیب‌پذیر کنند.

• برخی مکمل‌های ورزشی پرقند یا پرچربی نیز ممکن است عامل تشدید باشند.

راهکارهای پیشگیری و مدیریت

1. غربالگری دوره‌ای با سونوگرافی یا آزمایش آنزیم‌های کبدی حتی برای افراد با BMI طبیعی.

2. رژیم مدیترانه‌ای: مصرف سبزیجات، میوه‌ها، حبوبات، ماهی و چربی‌های مفید.

3. کاهش قندهای ساده و نوشیدنی‌های شیرین.

4. تحرک مداوم در طول روز و کاهش زمان نشستن.

5. کیفیت خواب مطلوب (۷–۸ ساعت خواب شبانه).

جمع‌بندی

کبد چرب غیرالکلی دیگر محدود به افراد چاق نیست. ورزشکاران و افراد با ظاهر سالم نیز باید نسبت به این بیماری هوشیار باشند. تشخیص زودهنگام، تغییرات کوچک در رژیم غذایی و سبک زندگی، و پایش منظم می‌تواند از بروز عوارض جدی پیشگیری کند.

سلامتی شما اولین هدف ماست.
02122645241
09308251618