در جهانی که بیماری‌های غیرواگیر در حال گسترش هستند، اختلالات غده تیروئید به‌عنوان یکی از شایع‌ترین مشکلات غدد درون‌ریز، تأثیر قابل‌توجهی بر سلامت جسم و روان انسان دارد. اگرچه اغلب مردم، عملکرد تیروئید را نمی‌شناسند یا علائم آن را با اختلالات دیگر اشتباه می‌گیرند، اما این غده کوچک نقشی کلیدی در تنظیم متابولیسم، رشد، دمای بدن، سلامت روان و سیستم قلبی-عروقی دارد. به همین دلیل، روز جهانی تیروئید که در 25 می (4 خرداد) هر سال برگزار می‌شود، فرصتی طلایی برای افزایش آگاهی عمومی، بهبود غربالگری، و تأکید بر درمان مناسب بیماری‌های مرتبط با تیروئید است.

تاریخچه و فلسفه روز جهانی تیروئید

روز جهانی تیروئید در سال 2008 توسط انجمن تیروئید اروپا (ETA) بنیان‌گذاری شد و به سرعت مورد حمایت دیگر انجمن‌های علمی بین‌المللی قرار گرفت.

هدف اصلی این روز، افزایش سطح دانش و آگاهی در مورد بیماری‌های تیروئید، بهبود مراقبت‌های بهداشتی، شناسایی افراد در معرض خطر، و کاهش نابرابری در دسترسی به تشخیص و درمان مناسب در سراسر جهان است.

ساختار و عملکرد غده تیروئید

موقعیت آناتومیک و ساختار

تیروئید یک غده پروانه‌ای شکل است که در جلوی گردن، درست زیر حنجره و جلوی نای قرار دارد. این غده از دو لوب چپ و راست تشکیل شده که به‌وسیله‌ی ایستموس به هم متصل می‌شوند.

هورمون‌های تیروئیدی

غده تیروئید با استفاده از یُد، دو هورمون اصلی تولید می‌کند:

• تری‌یودوتیرونین (T3)

• تیروکسین (T4)

این هورمون‌ها توسط هورمون محرک تیروئید (TSH) که از هیپوفیز ترشح می‌شود، تنظیم می‌شوند.

نقش‌های فیزیولوژیک تیروئید

• تنظیم متابولیسم پایه

• کنترل دمای بدن

• تأثیر بر رشد و تکامل مغز در جنین و کودکی

• نقش در عملکرد قلب، عضلات، دستگاه گوارش و سیستم عصبی

• تنظیم چرخه قاعدگی و باروری در زنان

اختلالات رایج تیروئید

1. کم‌کاری تیروئید (Hypothyroidism)

کاهش تولید هورمون تیروئید باعث علائم زیر می‌شود:

• خستگی مزمن

• یبوست

• افزایش وزن

• عدم تحمل سرما

• ریزش مو

• افسردگی

• قاعدگی‌های نامنظم

علت‌ها: بیماری هاشیموتو (خودایمنی)، برداشتن تیروئید، کمبود ید

2. پرکاری تیروئید (Hyperthyroidism)

افزایش غیرطبیعی تولید هورمون تیروئید باعث علائم زیر می‌شود:

• کاهش وزن با وجود اشتهای زیاد

• تعریق زیاد

• اضطراب، بی‌قراری

• لرزش دست

• تپش قلب

• اختلال خواب

علت‌ها: بیماری گریوز (خودایمنی)، گره‌های فعال تیروئید، التهاب

3. گواتر (Goiter)

بزرگ شدن غیرطبیعی غده تیروئید که می‌تواند ناشی از کمبود ید یا اختلالات عملکردی باشد.

4. ندول‌های تیروئید و سرطان

ندول‌ها (گره‌ها) ممکن است خوش‌خیم یا بدخیم باشند. در صورت مشکوک بودن به سرطان، بیوپسی (نمونه‌برداری) و درمان لازم است.

تشخیص و روش‌های غربالگری

تشخیص بیماری‌های تیروئید معمولا با بررسی علائم بالینی و انجام تست‌های آزمایشگاهی زیر صورت می‌گیرد:

• TSH: حساس‌ترین شاخص عملکرد تیروئید

• Free T4 و Free T3: برای تعیین وضعیت واقعی هورمون‌های تیروئیدی

• آنتی‌بادی‌های تیروئیدی: برای تشخیص بیماری‌های خودایمنی

• سونوگرافی: برای بررسی گره‌ها، التهاب یا بزرگی غده

• اسکن تیروئید: در موارد خاص برای تعیین عملکرد گره‌ها

درمان‌های رایج

• لووتیروکسین (قرص جایگزین T4): در کم‌کاری تیروئید

• داروهای ضد تیروئید (مانند متی‌مازول): در پرکاری

• ید رادیواکتیو: برای تخریب بافت پرکار

• جراحی: در صورت وجود ندول‌های مشکوک، گواتر بزرگ یا سرطان

پیشگیری و سبک زندگی سالم

1. مصرف کافی ید: از طریق نمک یددار، ماهی، لبنیات

2. پرهیز از مصرف بیش از حد غذاهای گواتروژن: مانند شلغم و کلم خام

3. بررسی سلامت تیروئید در زنان باردار: به دلیل تأثیر مستقیم بر رشد مغز جنین

4. مدیریت استرس و خواب مناسب: برای تعادل هورمونی

5. پیگیری‌های منظم پزشکی در صورت سابقه خانوادگی

ابعاد اجتماعی و اهمیت آگاهی‌رسانی

بسیاری از بیماران سال‌ها با علائم تیروئیدی زندگی می‌کنند بدون اینکه بدانند مشکل از کجاست. آگاهی‌رسانی عمومی می‌تواند:

• از تشخیص دیرهنگام و عوارض بلندمدت جلوگیری کند

• کمک کند افراد در معرض خطر غربالگری شوند

• کیفیت زندگی بیماران را بهبود ببخشد

نتیجه‌گیری

غده تیروئید با وجود اندازه کوچک خود، نقشی عظیم در حفظ سلامت کلی بدن دارد. بی‌توجهی به اختلالات تیروئیدی می‌تواند کیفیت زندگی را به‌شدت تحت تأثیر قرار دهد. روز جهانی تیروئید فرصتی است برای افزایش آگاهی، تشخیص زودهنگام، کاهش بار اقتصادی-اجتماعی بیماری، و کمک به میلیون‌ها انسانی که شاید هنوز از بیماری خود بی‌خبر باشند. بیایید این روز را جدی بگیریم و آن را به فرصتی برای آموزش، آگاه‌سازی و پیشگیری مؤثر تبدیل کنیم.

 

سلامتی شما اولین هدف ماست.
02122645241
09308251618