در یک مطالعه گذشته نگر بیماران مبتلا به خارش مزمن 35 درصد دارای بیماری زمینه‌ای سیستمیک ۷ درصد ناشناخته و بقیه دارای بیماری پوستی مثل کهیر، اگزما و پسوریازیس و …. بودند

در بیماری‌های سیستمیک افزایش اوره خون مهم‌ترین علت بعد از سرطانهای گوارش و خون است
تحریک کم گیرنده‌های درد موجب خارش می‌شود
منطقه خاصی از مغز مسئول پردازش مربوط به محرک خارش نیست
به همین علت خارش مسئله‌ای چند بعدی است جنبه‌های روانی و جسمی دارد

انواع خارش

حاد و مزمن

✔️خارش کمتر از ۶ هفته حاد است

✔️و خارش بیش از ۶ هفته خارش مزمن نامیده می‌شود

✔️علل پوستی مهم‌ترین علت محیطی خارش است که می‌تواند التهابی باشد مثل اگزما و التهاب پوستی در تماس با مواد آلرژی زا، پسوریازیس و یا عفونی باشد مثل قارچ و گال و یا ناشی سرطانهای خون باشد

✔️ بیماریهایی که باعث خارش می‌شود شامل اختلالات متابولیک، کبدی، کلیوی، تیروئیدی و عوامل عفونی مثل ایدز، انگلها و هپاتیت C و علل خونی است

انواع خاص خارش شامل:

✔️ خارش ناشی از تماس با آب با هر درجه حرارتی
✔️خارش ناشی از پیری
✔️ خارش سایکوژنیک که ناشی از اضطراب افسردگی و استرس است
✔️خارش بعد از یائسگی به خصوص در ناحیه تناسلی که به علت کمبود استروژن و همراه با کاندیدیاز و دیابت است
✔️خارش نوروژنیک
نوعی خارش شدید که محل دقیق آن معلوم نیست خارش در پوست درک می‌شود اما در واقع به علت پردازش ناکارآمد در سیستم عصبی مرکزی ناشی می‌شود
تظاهرات بالینی خارش ممکن است باعث تغییرات ادماتو، ضایعات کهیر مانند، پوسته‌ریزی، ضخیم شدن و خشکی منتشر در بدن شود

⚠️اگر خارش همراه با علائم گوارشی خواب آلودگی کاهش وزن تعریق شبانه و آنمی باشد باید به فکر بدخیمی بود و آن را جدی گرفت

◀️شرح حالگیری شامل بررسی محل خارش زمان شروع آن مدت و کیفیت خارش عوامل تشدید کننده یا کاهش دهنده آن ویژگی‌های بیمار مثل سن، دارو هایی که مصرف می‌کند و علائم بیماری‌های سیستمیک باشد
معاینه کامل پوست، ناخن، پوست سر، مو و غشاهای مخاطی ضروری است
لمس غدد لنفاوی تیروئید و شکم حتماً انجام شود
معاینه چین‌های انگشتان و اندام‌های تناسلی از نظر وجود گال یا شپش انجام شود
◀️ تشخیص‌های افتراقی عمدتاً بیماری‌های سیستمیک است درماتیت آتوپیک و تماسی پسوریازیس گال بیماری‌های کلیوی کبدی و لنفورتیکولر

درمان‌های غیر دارویی:

ماساژ با روغن و فتوتراپی با اشعه فرابنفش
ضد آفتاب وسیع الطیف
لباس‌های محافظ
کاهش تنش و استرس روحی

💊درمان‌های دارویی سیستمیک و موضعی داروهای موضعی شامل کورتون و آنتی هیستامینها

💊داروهای گیاهی عصاره‌های گیاهی زیادی در طب رایج استفاده می‌شود
بعضی از گیاهان دارای مادهای شبیه کورتون هستند و در بهبود خارش موثر هستندمثل:
سیاه دانه،
برگ و ساقه مریم گلی،
برگ توت سفید،
برگ و گل ریشه ریحان،
پونه
گل بنفشه

حکه یا خارش در طب ایرانی

به خارشی که بدون ضایعات پوستی مشخص باشد گفته می‌شود، اگر خارش بیش از ۴۰ روز ادامه یابد آن حکه مزمن می‌گویند. خارش از نظر طب ایرانی زیر مجموعه درد است.

مکانیسم خارش از نظر طب ایرانی

پوست یک اندام دفعی به حساب می‌آید و در صورت سلامت می‌تواند مواد دفعی ناشی از سوخت و ساز بدن دفع کند
هرگونه اختلال در سوخت و ساز و یا اشکال در عملکرد پوست میتواند باعث به هم خوردن دفع مواد ضایع شده و سبب ایجاد خارش دارد
پس افزایش تولید مواد گرم یا ضعف عملکرد پوست در دفع مواد زاید جمع شده می‌تواند سبب خارش شود

↩️افزایش خلط صفرا خاصیت تحریک کنندگی دارد و می‌تواند منجر به خارش پوست شود خوردن غذاهای شیرین،تند و شور
↩️ بلغم شور که در اثر سوء هضم یا اختلاط بلغم با صفرای سوخته تولید می‌شود علت دیگر خارش است
↩️همچنین ضعف عمومی بدن در متابولیسم مواد و ضعف پوست در دفع مواد زاید به خصوص در سالمندان سبب خارش است
↩️ زیاده‌روی در خوردن غذاهای تند، مانده، نمک سود شده، ادویه‌جاتی که مزاج گرم دارند
↩️سودای سوخته
در کتاب ذخیره خوارزمشاهی آمده است
اخلاط مسبب خارش رقیق لطیف و کم باشند به دلیل سرعت تحلیل آنها خارشی ایجاد می‌شود که سریع از بین می‌رود

اما در صورتی که اخلاط مذکور غلیظ، زیاد یا منافذ پوستی بسته باشد خارش مدت زیادی طول می‌کشد تا از بین برود
◀️در شرح حال بیماران به این مطالب باید توجه کرد
⚠️ابتدا بررسی علائم هشدار مثل
کاهش وزن غیرقابل توجیه
تعریق شبانه
تبهای بدون توجیه
خستگی
سن بالا و خارش ژنرالیزه
سپس علائم غلبه اخلاط بررسی شود
علائم غلبه دم شامل پوست نسبتاً مرطوب یا همراه خشکی خفیف قرمزی خارش شدید و پوسته ریزی
علائم غلبه صفرا خشکی پوست قرمزی خارش شدید پوستریزی پوست متمایل به زرد
علائم غلبه سودا خارش وجود آثار و لکه‌های تیره پوست و خشکی زیاد و پوسته‌ریزی
علائم غلبه بلغم شور خارش ضایعات صورتی کمرنگ اه با پوسته‌های زیاد و سفید و ریز و عدم وجود لکه‌های تیره

درمان خارش

تدابیر
درمان‌های مشترک
پرهیزات مشترک برای خارش
پرهیز از غذاهای شور تند و شیرین،
ادویه‌جات گرم فلفل زنجبیل دارچین
سرکه
گوشت‌های فرآوری شده کنسرو
شیر به علت استحاله به خلط غالب
میوه‌های غلیظ یا گرم مزاج مثل خرما خربزه انگور صیفی جاتی مثل بادمجان
پرهیز از صابون‌ها و شامپوهای محرک
تدابیر مفید برای کاهش خارش مزمن:
مصرف غذاهای فاقد ادویه مثل ماش پلو آش اسفناج خورشت آلو اسفناج خورشت کدو آش کدو سوپ جو
برای لینت مزاج مصرف غذاهای ملین مثل آلو تمبر هندی زیتون کاهو
اصلاح الگوی خواب و خوابیدن در ساعات اولیه شب دوری از کم خوابی
استحمام با آب ولرم و ماساژ بدن هنگام استحمام در حد امکان در صورتی که پوست ضخیم و منافذ بسته است از روغن مالی و کیسه کشی استفاده شود
ماساژ بدن بعد از حمام با روغن‌هایی مثل روغن بنفشه، کدو و روغن گل سرخ همراه سرکه

💊درمان‌های مشترک
🌿لینت بخشی با مصرف خاکشیر ۲ قاشق غذاخوری با آب جوش

🌿مائ الشعیر طبی یک دوره ۴۵ روزه و تکرار آن در صورت پاسخدهی مناسب
حجامت عام
شاه تره در بیماران خارش مزمن اورمیک ۵۰۰ میلی‌گرم دو بار در روز
هویج رنده شده با سرکه انگور خانگی دو ساعت بعد از شام
5 عدد عناب خیسانده قبل غذا
رب انار به غذا
درمان‌های موضعی مشترک
💊کمپرس یا اسپری مخلوط گلاب با سرکه گلاب ۴ قسمت سرکه یک قسمت دو بار در روز
💊جوشانده جو یک لیوان مائ الشعیر طبی تهیه شده با ۲ قاشق غذاخوری سرکه مخلوط و روزانه ۲ تا ۳ بار روی نواحی خارش‌دار مالیده شود
💊ترکیب موضعی زردچوبه روزانه ۲ تا ۳ بار به موضع خارش مالیده شود یک قاشق غذاخوری پودر زردچوبه با ۳ قاشق غذاخوری سرکه یا گلاب خمیر شده بر روی ضایعه قرار داده شود حداقل ۱۵دقیقه بماند
زردچوبه تسکین دهنده درد، از بین برنده اورام و دفع کننده یرقان و خارش ناشی از جرب است.
آثار قوی ضد التهابی و ترمیم کننده ضایعات پوستی و زخم برای زردچوبه گزارش شده است
💊گلاب و سرکه موضعی
💊روغن ماهی در افرادی که دچار خشکی پوست و خارش هستند
💊جو دو سر و سرکه دو بار در روز موضعی
💊روغن بادام شیرین موضعی

💊در خارش سالمندان

پرهیز از خوردن نمک فلفل زنجبیل سرکه ماهی بادمجان خربزه انگور خرما
غذاهای نامناسب و مضر شامل مواد سودازا مثل گوشت‌های فرآوری شده و مانده و نمک سود مواد شور مواد شیرین مواد تند ادویه‌جات گرم نان خشک شیر گرمی مثل عسل خامه پیاز خام

بد غذا خوردن مثل تند غذا خوردن پرخوری روی هم خوردن نوشیدن مایعات همراه غذا غذاهای سنگین و خمیری که غلیظ و لزج هستند
از علل دیگر خارش نرفتن حمام طولانی بسته شدن منافذ ضخیم شدن پوست ضعیف شدن و مستعد شدن پوست برای ابتلا به بیماری‌ها و قبول مواد زائد افزایش سن