اهمیت حرکت‌درمانی در دوران بارداری
در گذشته تصور می‌شد که استراحت مطلق برای زنان باردار مفید است، اما امروزه مطالعات متعدد نشان می‌دهند که بی‌تحرکی می‌تواند باعث افزایش خطر عوارضی مانند دیابت بارداری، پره‌اکلامپسی، دردهای عضلانی و افسردگی شود. سازمان بهداشت جهانی (WHO) و کالج متخصصین زنان و زایمان آمریکا (ACOG) توصیه می‌کنند زنان باردار در صورت نداشتن ممنوعیت پزشکی خاص، حداقل ۱۵۰ دقیقه فعالیت بدنی متوسط در هفته داشته باشند.
1. اثرات فیزیولوژیک حرکت‌درمانی
الف. بهبود عملکرد قلبی-عروقی
فعالیت بدنی منظم موجب بهبود پرفیوژن جفت، افزایش اکسیژن‌رسانی به جنین، و تنظیم فشارخون مادر می‌شود.
ب. پیشگیری از دیابت بارداری
مطالعات کارآزمایی بالینی نشان داده‌اند که زنان باردار دارای فعالیت فیزیکی متوسط تا شدید، تا ۳۰٪ کمتر به دیابت بارداری مبتلا می‌شوند (Barakat et al., 2021).
ج. کاهش کمردرد و درد لگن
تقویت عضلات مرکزی بدن و کشش ملایم باعث بهبود وضعیت بدنی، کاهش فشار بر مهره‌ها و پیشگیری از دردهای عضلانی می‌شود.
2. اثرات روان‌شناختی
ورزش باعث ترشح اندورفین، کاهش کورتیزول، و بهبود خلق‌وخو می‌شود.
مطالعه‌ای در سال ۲۰۲3 (Martinez et al.) نشان داد زنانی که در دوران بارداری ورزش کرده‌اند، ۵۰٪ کمتر به افسردگی پس از زایمان دچار شده‌اند.
3. تأثیر بر روند زایمان و نوزاد
-
زایمان کوتاه‌تر: حرکات کششی و تمرینات لگنی باعث آمادگی بهتر عضلات برای زایمان طبیعی می‌شوند.
-
کاهش نیاز به سزارین: زنانی که منظم ورزش می‌کنند، کمتر به مداخلات پزشکی نیاز دارند.
-
نوزاد سالم‌تر: نوزادان متولدشده از مادران فعال، میانگین وزن متعادل‌تر و سیستم عصبی رشد‌یافته‌تری دارند.
4. حرکات پیشنهادی در دوران بارداری
| نوع فعالیت | مزایا | ملاحظات ایمنی |
|---|---|---|
| پیاده‌روی ملایم | بهبود گردش خون، تنظیم وزن | کفش مناسب، پرهیز از سطوح لغزنده |
| یوگا بارداری | افزایش انعطاف، آرام‌سازی روانی | اجتناب از حرکات وارونه یا خوابیده به پشت |
| تمرینات کششی | کاهش دردهای عضلانی | انجام تحت نظر مربی مطلع از بارداری |
| تمرینات لگنی (Kegel) | تقویت کف لگن | روزانه و با تنفس صحیح انجام شود |
| شنا | بی‌وزنی مفید برای مفاصل | جلوگیری از سرماخوردگی یا عفونت استخر |
5. موارد احتیاط و منع حرکت‌درمانی
مواردی که نیاز به محدودیت فعالیت دارند:
-
خونریزی واژینال بدون علت مشخص
-
خطر زایمان زودرس
-
مشکلات جفتی (placenta previa)
-
بیماری قلبی یا ریوی مادر
در این شرایط، پزشک متخصص باید نوع و شدت فعالیت را تعیین کند.
نتیجه‌گیری
حرکت‌درمانی در دوران بارداری، نه‌تنها ایمن است بلکه در ارتقای کیفیت زندگی مادر و سلامت نوزاد بسیار مؤثر است. برنامه‌ریزی صحیح، انتخاب حرکات متناسب با هفته بارداری و نظارت تخصصی، کلید بهره‌مندی از فواید آن هستند. تقویت رویکرد «سلامت محور» به‌جای «استراحت محور»، باید در دستور کار سیاست‌گذاران حوزه سلامت مادران قرار گیرد.
بدون دیدگاه